حوزه تکثیر و پرورش ماهی امروزه رشد چشمگیری داشته است و بسیاری از افراد علاقمند هستند تا در این حوزه فعالیت داشته باشند. اما این دسته از افراد قبل از اقدام به تکثیر و پرورش ماهی، ابتدا باید اطلاعات خود را در این زمینه بالا ببرند زیرا در صورت کوچکترین اشتباهی در پرورش ماهی، ممکن است تمام سرمایه آنها به هدر رفته و دچار شکست شوند.
تغذیه ماهی از عوامل مهم در تکثیر و پرورش ماهی
یکی از مهمترین عوامل تاثیرگذار در تکثیر و پرورش ماهی، تغذیه صحیح ماهی است که باعث می شود زاد و ولد و رشد ماهی ها به طرز چشمگیری افزایش پیدا کند. ماهی ها به موادی همچون پروتئین، ویتامین، کربوهیدرات ها و چربی ها برای رشد و تولید مثل نیاز دارند. معمولا برای تغذیه ماهی بسته به اینکه چه نوع ماهی پرورش داده می شود از غذاهای تر یا خشک استفاده می شود. غذاهای تر غذاهایی هستند که شامل احشای دام و جگر ماهی است و دارای رطوبت بالایی می باشند. این نوع غذاها به دلیل اینکه مشکلاتی را در برخی از ماهی ها به وجود می آورد، امروزه کمتر مورد استفاده قرار می گیرد. غذاهای خشک، شامل انواع غذاهای خشک برای تغذیه ماهی هستند که این نوع غذا باید بین ۴۰ تا ۵۰ درصد از پروتئین، ۱۰ تا ۱۵ درصد از نیاز چربی، ۱۰ درصد از نیاز قند و ویتامین و سایر املاح مورد نیاز برای ماهی را تامین نماید. اندازه غذا نباید خیلی بزرگتر از دهان ماهی باشد زیرا ماهی نمی تواند آن را مصرف کند. همچنین غذاهای خیلی کوچک نیز توسط ماهی ها کمتر دیده می شوند و ماهی باید انرژی بسیاری را برای پیدا نمودن غذا صرف نماید. همچنین برای ماهی های کوچکتر باید از مقدار غذای کمتر و با دفعات بیشتر و برای ماهی های بزرگتر از غذاهای بزرگتر با تعداد دفعات کمتر استفاده شود.
شرایط محیطی برای تکثیر و پرورش ماهی
عوامل محیطی تاثیر بسیاری در تکثیر و پرورش ماهی دارد. بنابراین باید قبل از هر چیز، شرایط محیطی برای پرورش ماهی به درستی فراهم شود.
- دمای آب برای تکثیر و پرورش ماهی در فصول سال متغیر است و این دما با توجه به نوع ماهی، می تواند متغیر باشد. ماهی موجودی خونسرد است و دمای بدن او با دمای بدن محیط و آب برابر است. هر چه میزان دمای آب افزایش پیدا کند، ماهی نیاز به اکسیژن دهی پیدا خواهد نمود که برای این کار باید از هوادهی برای محیط استفاده شود. معمولا دمای بین ۲۵ تا ۳۰ درجه برای تکثیر و پرورش ماهی بسیار مناسب است.
- PH مناسب در آب برای انواع ماهی معمولا بین ۵٫۵ تا ۹ است که این میزان در بعد از ظهرها افزایش می یابد و برای متعادل نمودن آن می توان از پاشیدن آب آهک برای افزایش دمای ناگهانی آب استفاده نمود. مقدار PH خیلی زیاد یا خیلی کم باعث آسیب زدن به آبشش های ماهی می شود.
- اکسیژن موجود در آب نیز یکی از مهمترین فاکتورها در تکثیر و رشد ماهی است. غلظت اکسیژن موجود در آب کمتر از یک میلی گرم در لیتر است که اگر از این مقدار بیشتر شود باعث کشته شدن ماهی ها خواهد شد.
- گل آلود بودن ممکن است باعث جلوگیری از کندی تولیدات بیولوژیک و جلوگیری از نفوذ نور به آب شود که این امر در تلف شدن ماهی بسیار تاثیرگذار است.
شرایط لازم محیطی برای تخم ریزی ماهی ها
تخم ریزی صحیح ماهی ها نقشی بسیار مهم در رشد و افزایش جمعیت ماهی ها دارد و در تکثیر و پرورش ماهی باید به این نکته، که از نکات پایه ای و حساس در پرورش ماهی است دقت نمود. برای تخم ریزی صحیح ماهی ها باید تمام شرایط محیطی را به درستی فراهم نمود. ماهی های آب شیرین معمولا در دمای ۲۲ درجه شروع به تخم ریزی می کنند. اگر برای پرورش ماهی از استخر استفاده می کنید، قبل از تخم ریزی باید کف استخر را علف ریزی کنید تا به هنگام تخم ریزی، تخم ها به این علف ها بچسبند و سپس استخر را پر از آب نمایید. ماهی ها ۳۶ ساعت پس از وارد شدن به استخر، شروع به تخم ریزی می نمایند. هر ماهی حدود ۱۰۰٫۰۰۰ تخم به ازای هر کیلوگرم از وزن را تولید می نماید.
ضدعفونی نمودن آب برای تکثیر و پرورش ماهی
معمولا برای پرورش ماهی های غیر آکواریومی، از استخرهای به عمق ۱۰۰ متر برای تخم ریزی و از استخرهای با عمق بیشتر برای پرورش ماهی استفاده می شود که این استخرها باید به بهترین شکل ضدعفونی شوند. وجود هرگونه آلودگی در آب باعث بیماری ماهی ها می شود. بنابراین ضدعفونی کردن استخرها و محیط های پرورش ماهی باعث افزایش رشد و تکثیر ماهی ها خواهد شد. برای ضدعفونی کردن استخرهای پرورش ماهی معمولا از روش خنک کردن استفاده می شود. برای کنترل نمودن بیماری در ماهی ها بهتر است استخر در طول زمستان خشک نگه داشته شده و با فرمالین، سود سوزآور و آهک استخر را ضدعفونی نمود. همچنین به دلیل وجود انواع بیماری ها و انگل ها در ماهی ها، بهتر است ماهی هایی که تولید مثل می کنند را از ماهی های در حال رشد و بچه ماهی جدا نمود.
منبع آب برای تکثیر و پرورش ماهی
برای پرورش و تکثیر ماهی معمولا از آب شیرین استفاده می شود که این آب شیرین از منابع مختلفی قابل تامین می باشد. چشمه ها و چاه ها که در اثر نفوذ آب باران به وجود آمده اند، می توانند منبع خوبی برای پرورش ماهی باشند. بنابراین می توان از آب باران که در مکان های مختلف ذخیره شده است برای پرورش ماهی استفاده نمود. اینکه چه مقدار آب برای پرورش ماهی نیاز است به عوامل مختلفی همچون حجم استخر برای پرورش ماهی، تلفات نفوذی و تلفات تبخیری در طول دوره پرورش ماهی بستگی دارد. در صورتی که پس از پر نمودن استخر، این مقدار از آب برای پر کردن استخر در برخی از فصول سال کافی نباشد، می توان از یک منبع ذخیره آب نیز در کنار استخر استفاده نمود و در فصول پر آب سال، آب شیرین کافی را برای مواقع ضروری در آن ذخیره نمود. دقت نمایید که اگر استخری را که برای پرورش ماهی در نظر گرفته اید به صورت مستطیل است، می توان از ضرب نمودن طول در عرض آن، مقدار حجم و ارتفاع آبی که برای استخر نیاز دارید را به دست آورید.